Theo thống kê từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, năm 2022 tại Việt Nam đã ghi nhận hơn 8.000 vụ tai nạn lao động với hơn 500 trường hợp tử vong. Những con số này không chỉ phản ánh rủi ro trong môi trường làm việc, mà còn gợi mở trách nhiệm lớn lao trong việc đảm bảo an toàn lao động. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ từ gốc rễ tai nạn lao động là gì, cách phân loại, xử lý và những vấn đề pháp lý liên quan. 

1. Tai nạn lao động là gì?

Định nghĩa từ góc độ pháp lý

Theo Khoản 8, Điều 3, Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015, tai nạn lao động là sự cố bất ngờ gây tổn thương cho bất kỳ bộ phận, chức năng nào của cơ thể, hoặc dẫn đến tử vong, xảy ra trong quá trình lao động, gắn liền với công việc hoặc nhiệm vụ được giao.

• Đặc điểm của tai nạn lao động:

  • Xảy ra bất ngờ, không dự báo trước được.

  • Liên quan trực tiếp đến hoạt động lao động hoặc nhiệm vụ công việc.

  • Gây tổn thương vật lý hoặc tinh thần, từ nhẹ đến nghiêm trọng.

Ví dụ thực tế:

• Một công nhân xây dựng bị ngã từ giàn giáo dẫn đến gãy tay là tai nạn lao động.

• Ngược lại, nếu tai nạn xảy ra do cá nhân vi phạm nội quy an toàn hoặc hành động ngoài nhiệm vụ được giao (như tham gia đánh nhau) thì không được coi là tai nạn lao động theo luật.

Phân biệt giữa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp

Việc phân biệt rõ giữa tai nạn lao động là gì và bệnh nghề nghiệp rất quan trọng, liên quan đến việc để xác định quyền lợi và trách nhiệm của cả người lao động và người sử dụng lao động.

• Tai nạn lao động: Xảy ra bất ngờ, có tính đột ngột, liên quan trực tiếp đến một sự cố cụ thể.

  • Ví dụ: Một nhân viên văn phòng bị ngã khi đi cầu thang tại công ty.

• Bệnh nghề nghiệp: Hình thành từ từ do tiếp xúc lâu dài với các yếu tố nguy hiểm trong môi trường làm việc.

  • Ví dụ: Một công nhân làm việc trong môi trường hóa chất bị mắc bệnh viêm phổi mãn tính.

Phân loại tai nạn lao động theo tính chất và mức độ tổn hại

Dựa trên pháp luật và thực tiễn, tai nạn lao động được chia thành ba loại chính:

1. Tai nạn lao động gây tử vong

   • Là những trường hợp nghiêm trọng nhất, gây thiệt mạng cho người lao động.

   • Thống kê từ Bộ Lao động cho thấy năm 2022 có 519 trường hợp tử vong, chiếm 6.5% tổng số vụ tai nạn lao động.

   • Ví dụ: Một nhân viên điện lực bị điện giật khi sửa chữa đường dây cao thế.

2. Tai nạn lao động nặng

   • Là các trường hợp người lao động bị thương nặng, suy giảm khả năng lao động từ 31% trở lên, hoặc gây ra các chấn thương nghiêm trọng như mất chi, tổn thương cột sống,...

   • Những trường hợp này cần biên bản giám định pháp y để xác định mức độ suy giảm khả năng lao động.

   • Ví dụ: Một thợ cơ khí bị máy ép cắt đứt ngón tay.

3. Tai nạn lao động nhẹ

   • Là các sự cố ít nghiêm trọng hơn, gây tổn thương nhỏ và không ảnh hưởng lớn đến khả năng lao động của người lao động.

   • Ví dụ: Một nhân viên văn phòng bị trượt ngã gây bầm tím.

4. Phạm vi áp dụng và trách nhiệm pháp lý

• Tai nạn lao động có thể xảy ra ở đâu?

  • Tại nơi làm việc (trong giờ làm việc hoặc ngoài giờ, nếu được phân công nhiệm vụ).

  • Trên đường từ nơi ở đến nơi làm việc và ngược lại (nếu tai nạn xảy ra trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý).

• Các trường hợp không được công nhận là tai nạn lao động:

  • Do mâu thuẫn cá nhân hoặc cố ý tự gây hại.

  • Sử dụng ma túy, chất gây nghiện, chất kích thích ảnh hưởng đến ý thức dẫn đến tai nạn.

  • Không tuân thủ nội quy an toàn lao động của tổ chức

2. Nguyên nhân phổ biến dẫn đến tai nạn lao động

Lỗi từ phía con người

Con người là trung tâm của mọi hoạt động lao động, nhưng cũng chính yếu tố này thường tạo ra những nguy cơ tiềm ẩn khi các nguyên tắc an toàn không được tuân thủ.

• Không tuân thủ quy tắc an toàn
  Thống kê từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho thấy, hơn 60% các vụ tai nạn lao động có nguyên nhân từ việc người lao động không thực hiện đúng quy định an toàn. Ví dụ điển hình là việc không đeo thiết bị bảo hộ hoặc sử dụng thiết bị sai cách.

• Thiếu đào tạo chuyên môn
  Một nghiên cứu cho thấy rằng, 45% người lao động bị tai nạn lao động là do chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng cần thiết để vận hành thiết bị hoặc thực hiện công việc đặc thù.

Giải pháp: Để khắc phục, doanh nghiệp cần xây dựng chương trình đào tạo bài bản, định kỳ cho toàn bộ nhân viên, đảm bảo mọi người nắm rõ "thế nào là tai nạn lao động" và cách phòng tránh.

Tai nạn do môi trường làm việc

Một môi trường làm việc không đạt tiêu chuẩn không chỉ tạo ra áp lực cho người lao động mà còn là mầm mống dẫn đến các vụ tai nạn.

• Thiếu trang thiết bị bảo hộ
  Trong báo cáo năm 2022, khoảng 30% vụ tai nạn lao động tại nơi làm việc xảy ra do người lao động không được trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ cần thiết như mũ bảo hiểm, kính bảo hộ, hoặc giày chống trượt.

• Khu vực làm việc không an toàn
  Một khu vực làm việc bừa bộn, không có hệ thống an toàn như biển báo, đèn cảnh báo hay lối thoát hiểm rõ ràng có thể là nguyên nhân gây ra các vụ tai nạn.

Giải pháp: Doanh nghiệp cần thực hiện kiểm tra định kỳ môi trường làm việc, bổ sung trang thiết bị cần thiết và cải thiện không gian lao động để đảm bảo an toàn vệ sinh tối ưu.

Lỗi từ phía quản lý

Quản lý yếu kém không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc mà còn làm gia tăng nguy cơ tai nạn lao động là điều không thể tránh khỏi.

• Thiếu kiểm tra định kỳ
  Các thiết bị, máy móc không được kiểm tra, bảo trì định kỳ dễ dẫn đến hỏng hóc, gây ra tai nạn nghiêm trọng. 20% vụ tai nạn lao động nặng là do thiết bị gặp sự cố.

• Không tổ chức đào tạo đầy đủ
  Quản lý không chú trọng việc đào tạo hoặc không cập nhật kiến thức mới về an toàn vệ sinh lao động cũng là một nguyên nhân lớn.

Giải pháp: Các nhà quản lý cần xây dựng và thực hiện hệ thống kiểm soát an toàn, bao gồm kiểm tra định kỳ thiết bị, tổ chức đào tạo và khuyến khích phản hồi từ người lao động về các nguy cơ tiềm ẩn.

3. Cách xử lý khi xảy ra tai nạn lao động

Dù đã áp dụng các biện pháp an toàn, tai nạn lao động là điều không thể tránh khỏi trong một số trường hợp. Điều quan trọng là biết cách xử lý tình huống một cách kịp thời, đúng quy trình và hợp pháp để bảo vệ người lao động và hạn chế tối đa hậu quả. Dưới đây là 4 bước xử lý được tối ưu hóa, mang lại sự chuẩn xác và đảm bảo hiệu quả.

Bước 1: Sơ cứu và cấp cứu

Khi tai nạn xảy ra, thời gian là yếu tố quyết định.

• Sơ cứu tại chỗ: Ngay khi phát hiện có người bị tai nạn lao động, hãy kiểm tra tình trạng sức khỏe và thực hiện các bước sơ cứu cơ bản. Đảm bảo rằng có bộ dụng cụ sơ cứu tại nơi làm việc và nhân viên được đào tạo kỹ năng sơ cứu.

  • Ví dụ: Nếu người lao động bị đứt tay, hãy cầm máu bằng băng gạc sạch, bảo quản thật cẩn thận và đúng cách đối với phần tay bị đứt, tránh di chuyển nạn nhân nếu nghi ngờ gãy xương.

• Cấp cứu khẩn cấp: Trong trường hợp nặng như ngất xỉu, chấn thương nghiêm trọng hoặc mất máu nhiều, hãy gọi ngay đội cấp cứu hoặc vận chuyển người lao động đến bệnh viện gần nhất. Không tự ý di chuyển nạn nhân nếu không có sự hướng dẫn từ chuyên gia y tế.

Lưu ý: Việc sơ cứu đúng cách có thể giảm tới 50% nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, theo nghiên cứu từ Bộ Y tế.

Bước 2: Khai báo và điều tra tai nạn

Khai báo tai nạn là bước bắt buộc để đảm bảo quyền lợi của người lao động và trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp.

• Khai báo với cơ quan chức năng: Theo Điều 38, Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015, mọi tai nạn lao động nghiêm trọng đều phải được khai báo với cơ quan quản lý lao động cấp tỉnh và công an địa phương.

  • Ví dụ: Nếu tai nạn dẫn đến tử vong hoặc tổn thương nghiêm trọng, doanh nghiệp phải lập biên bản giám định pháp y để xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương.

• Giữ nguyên hiện trường: Để đảm bảo quá trình điều tra diễn ra minh bạch, không thay đổi hiện trường trước khi có mặt của đoàn điều tra.

• Thu thập chứng cứ: Ghi lại lời khai của nhân chứng, hình ảnh hoặc video hiện trường. Những thông tin này sẽ hỗ trợ cho việc giải quyết bồi thường và bảo hiểm.

Quy trình khai báo minh bạch giúp giảm thiểu tranh chấp và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên liên quan.

Bước 3: Hỗ trợ người lao động phục hồi

Sau khi sơ cứu và điều tra, điều cần thiết là hỗ trợ người lao động phục hồi sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần.

• Chi trả chi phí điều trị:

  • Theo quy định, người sử dụng lao động phải tạm ứng toàn bộ chi phí từ sơ cứu đến điều trị.

  • Đối với người lao động tham gia bảo hiểm, cần làm thủ tục nhanh chóng để nhận các chế độ như bảo hiểm tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp.

• Hỗ trợ phục hồi chức năng:

  • Người lao động cần được giới thiệu đến các cơ sở y tế phù hợp để đánh giá và phục hồi chức năng.

  • Trong trường hợp mức suy giảm khả năng lao động vượt quá 5%, người lao động được giám định để hưởng trợ cấp theo mức độ tổn thương.

• Sắp xếp công việc phù hợp: Sau khi phục hồi, người lao động có thể không còn đủ sức khỏe để tiếp tục công việc cũ. Doanh nghiệp cần tạo điều kiện để họ làm việc trong những vị trí phù hợp hơn.

  • Ví dụ: Một công nhân từng bị tổn thương cột sống có thể được chuyển sang làm việc hành chính hoặc giám sát.

Bước 4: Rút kinh nghiệm và cải thiện quy trình

Việc rút kinh nghiệm sau mỗi vụ tai nạn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao hệ thống quản lý an toàn lao động.

• Đánh giá nguyên nhân:

  • Đoàn điều tra cần xác định rõ yếu tố dẫn đến tai nạn: lỗi từ con người, thiết bị hay môi trường làm việc.

  • Thống kê cho thấy 70% các vụ tai nạn lao động là do không tuân thủ quy tắc an toàn hoặc thiếu trang thiết bị bảo hộ.

• Cập nhật quy trình:

  • Bổ sung các biện pháp phòng ngừa, như tăng cường kiểm tra định kỳ và tổ chức các buổi đào tạo thực tế cho nhân viên.

  • Ví dụ: Một doanh nghiệp trong ngành hóa chất có thể lắp đặt thêm các cảm biến báo rò rỉ để tránh tai nạn.

• Xây dựng văn hóa an toàn:

  • Tạo môi trường làm việc nơi mọi người đều nhận thức được thế nào là tai nạn lao động và biết cách phòng tránh.

  • Khuyến khích nhân viên báo cáo những nguy cơ tiềm tàng trước khi chúng trở thành vấn đề lớn.

4. Trách nhiệm pháp lý của người sử dụng lao động

Trách nhiệm sơ cứu và cấp cứu người lao động

Theo Điều 38 của Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015, người sử dụng lao động phải đảm bảo việc sơ cứu và cấp cứu kịp thời cho nạn nhân ngay sau khi sự cố xảy ra.

• Kịp thời sơ cứu tại hiện trường:

  • Cung cấp các thiết bị sơ cứu tiêu chuẩn tại nơi làm việc.

  • Huấn luyện nhân viên kỹ năng sơ cứu cơ bản để ứng phó với các tình huống khẩn cấp.

• Ví dụ thực tế: Một công nhân bị ngã từ giàn giáo cần được cố định xương và xử lý cầm máu ngay tại hiện trường trước khi đưa đến cơ sở y tế.

• Chi trả chi phí cấp cứu:
  Người sử dụng lao động phải tạm ứng toàn bộ chi phí từ sơ cứu đến điều trị, bao gồm cả chi phí đi lại nếu cần vận chuyển đến bệnh viện.

Việc cấp cứu kịp thời không chỉ giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng mà còn thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Bồi thường và trợ cấp cho người lao động

Việc bồi thường và trợ cấp không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố duy trì sự tin tưởng của người lao động.

• Mức bồi thường theo Luật An toàn, vệ sinh lao động:
  Theo quy định, mức bồi thường được xác định dựa trên tỷ lệ suy giảm khả năng lao động:

  • Suy giảm từ 5% đến 10%: Bồi thường tối thiểu 1,5 tháng lương.

  • Suy giảm từ 11% đến 80%: Mỗi 1% tăng thêm sẽ được cộng 0,4 tháng lương.

  • Suy giảm từ 81% trở lên hoặc tử vong: Bồi thường ít nhất 30 tháng lương.

• Ví dụ thực tế: Một công nhân bị tai nạn lao động nặng và suy giảm 50% khả năng lao động sẽ được bồi thường tối thiểu 15 tháng lương.

• Trợ cấp từ Quỹ bảo hiểm xã hội:

  • Người lao động tham gia bảo hiểm tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp sẽ được hưởng trợ cấp một lần hoặc hàng tháng, tùy thuộc vào mức độ suy giảm khả năng lao động.

  • Trường hợp tử vong, thân nhân người lao động được nhận trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất theo quy định.

Lưu ý: Người sử dụng lao động cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan bảo hiểm xã hội để đảm bảo quyền lợi cho người lao động được thực thi nhanh chóng.

Thực hiện khai báo tai nạn lao động

Khai báo tai nạn lao động là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.

• Quy trình khai báo:

  • Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi có kết quả biên bản giám định pháp y, người sử dụng lao động phải gửi báo cáo đến các cơ quan liên quan.

  • Trường hợp tai nạn nghiêm trọng như tử vong hoặc tổn thương lớn, phải thông báo ngay lập tức đến cơ quan quản lý lao động cấp tỉnh và công an địa phương.

• Cơ quan quản lý liên quan:

  • Thanh tra Lao động: Điều tra nguyên nhân và đưa ra kết luận về trách nhiệm các bên.

  • Bảo hiểm xã hội: Xử lý các yêu cầu bồi thường và trợ cấp cho người lao động.

Quy trình khai báo minh bạch không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi pháp lý của người lao động mà còn giảm thiểu các tranh chấp pháp lý có thể xảy ra.

5. Biện pháp phòng tránh tai nạn lao động

Đánh giá rủi ro thường xuyên

Đánh giá rủi ro là một bước quan trọng nhằm phát hiện và xử lý các mối nguy tiềm ẩn trong môi trường làm việc.

• Tần suất đánh giá: Doanh nghiệp nên thực hiện đánh giá rủi ro định kỳ, ít nhất mỗi quý một lần, hoặc ngay sau khi có bất kỳ thay đổi nào trong quy trình làm việc.

• Các yếu tố cần kiểm tra:

  • Tình trạng của thiết bị và máy móc.

  • Điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, và thông gió.

  • Các nguy cơ từ hóa chất, vật liệu nguy hiểm.

Đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên

Để hạn chế tình trạng bị tai nạn lao động, mỗi người lao động cần hiểu rõ tầm quan trọng của an toàn lao động.

• Chương trình đào tạo:

  • Đào tạo định kỳ về quy tắc an toàn và cách sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE).

  • Tổ chức các buổi diễn tập tình huống thực tế, như sơ tán khi cháy nổ hoặc xử lý hóa chất tràn.

• Nhận thức vai trò cá nhân:

  • Nhân viên cần được khuyến khích báo cáo các nguy cơ an toàn tại nơi làm việc để xử lý kịp thời.

Trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân (PPE)

Sự hiện diện của thiết bị bảo hộ không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn bảo vệ trực tiếp sức khỏe của người lao động.

• Các loại PPE phổ biến:

  • Mũ bảo hộ, găng tay, kính bảo hộ cho các công việc cơ khí.

  • Quần áo chống cháy, mặt nạ phòng độc trong các môi trường nguy hiểm.

• Kiểm tra và bảo trì:

  • Doanh nghiệp cần thường xuyên kiểm tra và thay mới PPE nếu phát hiện hư hỏng.

Cải thiện môi trường làm việc

Một môi trường làm việc an toàn và khoa học sẽ giảm thiểu tối đa nguy cơ tai nạn lao động là điều tất yếu.

• Bố trí không gian hợp lý:

  • Đảm bảo lối đi lại không bị cản trở.

  • Các khu vực nguy hiểm cần được đánh dấu rõ ràng và cách ly nếu cần thiết.

• Kiểm tra thiết bị định kỳ:

  • Máy móc và thiết bị cần được bảo trì theo lịch trình để tránh hỏng hóc gây nguy hiểm.

  • Ví dụ: Các dây chuyền sản xuất cần được kiểm tra hàng tuần để đảm bảo hoạt động trơn tru.

6. Kết luận

Giảm thiểu khả năng tai nạn lao động không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp chứng minh sự quan tâm thực sự đến đội ngũ của mình. Một môi trường làm việc an toàn sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài, tạo ra giá trị không chỉ cho người lao động mà còn cho cộng đồng và xã hội. 

Bên cạnh đó đừng quên ghé qua cửa hàng bảo hộ lao động An Nhiên Safety để chọn các sản phẩm bảo hộ chất lượng & giá cả hợp lý cho doanh nghiệp của mình nhé